Με σκοπό την ευαισθητοποίηση όλων των εμπλεκόμενων σε θέματα παρακολούθησης της ποιότητας του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης, για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, το τελευταίο χρονικό διάστημα, κατόπιν της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης που προκάλεσε η πανδημία του ιού SARS-COV-2, το υπουργείο υγείας έχει εκδώσει μία σειρά σχετικών εγκυκλίων που αφορούν την παρακολούθηση της ποιότητας του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης που κυκλοφορεί στα εσωτερικά δίκτυά ύδρευσης. Οι εγκύκλιοι αυτοί δίνουν ιδιαίτερη προσοχή και εφιστούν την προσοχή για την ανάγκη παρακολούθησης και περιοδικού ελέγχου των εγκαταστάσεων ως προς την παράμετρο της Legionella.
Η Legionella είναι ένα παρασιτικό βακτηρίδιο, αφού πολλαπλασιάζεται στο εσωτερικό πρωτόζωων (αμοιβάδων κ.ά.) αλλά και ανθρώπινων φαγοκυττάρων (λευκά αιμοσφαίρια, λεμφοκύτταρα κτλ.). Από μικροβιολογικής σκοπιάς πρόκειται για ένα αρνητικό κατά gram βάκιλο, με σύνθετες θρεπτικές ανάγκες όπως η ανάγκη του για σίδηρο και κυστεΐνη.
Αν και περίπου 50 είδη έχουν περιγραφεί, μόνον ορισμένα (28 περίπου) έχουν συσχετιστεί με τη νόσο στον άνθρωπο. Από αυτά, συχνότερα ανεβρισκόμενη είναι η Legionella pneumophila (90%) σε διαγνωσμένα περιστατικά με τη νόσο, ενώ ο ορότυπος 1 ευθύνεται για το 82% των περιστατικών. Στα νοσοκομεία και Χ.Π.Υ.Υ. ένα 20% των περιστατικών μολύνονται και πάσχουν από στελέχη μη Legionella pneumophila οροτύπου 1. Η Legionella pneumophila οροομάδας 1 είναι η συχνότερα ταυτοποιούμενη μορφή του βακτηρίου από ασθενείς και ακολουθούν οι ορότυποι 1, 4 και ο 6, ενώ άλλες οροομάδες και υπότυποι του βακτηρίου απομονώνονται συχνά από περιβαλλοντικά δείγματα νερού.
Τα είδη Legionella είναι κοινά μικρόβια που απαντώνται φυσικά μέσα στο νερό ποταμών, λιμνών και ταμιευτήρων, συνήθως σε μικρούς αριθμούς και επιβιώνουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Όταν το νερό περνάει σε εγκαταστάσεις που συνιστούν μία τεχνητή αποθήκη, όπως π.χ. νερό σε σωληνώσεις μέσα σε πόλεις ή σε συστήματα νερού διαφόρων κτιρίων, ο μικροοργανισμός είναι δυνατόν, αν βρει ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξή του, να πολλαπλασιαστεί σε μεγάλους αριθμούς με επιπτώσεις για τη Δημόσια Υγεία. Δύναται να πολλαπλασιαστεί και να επιβιώσει σε βιομεμβράνες. Ο μικροοργανισμός ωστόσο δεν φαίνεται να πολλαπλασιάζεται σε θερμοκρασίες μικρότερες των 20oC και επίσης δεν μπορεί να επιβιώσει σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 63oC.
Οι κυριότερες νόσοι που προκαλεί στον άνθρωπο η Legionella είναι:
- ο πυρετός Pontiac (Pontiac fever),
- ο πυρετός Lochgoilhead (Lochgoilhead fever) και
- η νόσος των Λεγεωνάριων (Legionnaires’ disease).
Η νόσος των Λεγεωνάριων μεταδίδεται κυρίως μέσω του Αναπνευστικού Συστήματος με την εισπνοή αερολυμάτων/εκνεφωμάτων (αεροζόλ) σταγονιδίων που περιέχουν τον μικροοργανισμό. Τα αερολύματα σχηματίζονται από τα μικροσκοπικά σταγονίδια που προκύπτουν από:
- το ψεκασμό νερού
- την εμφύσηση αέρα μέσα σε νερό
- τη πρόσκρουση του νερού σε στερεές επιφάνειες
Όσο μικρότερα είναι τα αεροσταγονίδια, τόσο πιο επικίνδυνα θεωρούνται και ιδίως όσα είναι διαμέτρου <5μm, οπότε φτάνουν στο Κατώτερο Αναπνευστικό Σύστημα πολύ πιο εύκολα.
Οι κύριες πηγές μετάδοσης του βακτηριδίου θεωρούνται:
- τα συστήματα ύδρευσης κτιρίων κρύου/ζεστού νερού με σύστημα θέρμανσης <60oC και διανομή νερού στις βρύσες <50oC (κυρίαρχη πηγή λόγω των σχηματισμένων βιομεμβρανών)
- πύργοι ψύξης
- ψύκτες με υγρά που μέσω εξάτμισης αποβάλλουν θερμότητα
- υγραντήρες
- σιντριβάνια
- spa-σάουνα
- τζακούζι
- φυσικές θερμές πηγές / ιαματικά λουτρά
- οδοντιατρικός εξοπλισμός και
- μονάδες κλιματισμού / air condition
- συστήματα ποτίσματος.
Στο μικροβιολογικό εργαστήριο της ArC Labs πραγματοποιούνται καθημερινά δοκιμές, με χρήση καλλιεργειών σε εκλεκτικά θρεπτικά μέσα σύμφωνα με τις πρότυπες μεθόδους ISO, για την ανίχνευση στελεχών Legionella spp. με την υψηλότερη δυνατή ευαισθησία, σε διάφορα υποστρώματα υδάτων και επιφανειών ώστε να διασφαλίζεται η καταλληλότητά τους για την οποιαδήποτε ενδεδειγμένη χρήση τους.